Datering
Maker Aede Lútzens

Beschilderd behangsel met voorstelling van houtzaagmolen De Hoop te Woudsend.

Beschilderd behangsel. Afbeelding van houtzaagmolen De Hoop in Woudsend. De molen heeft een houten onderhouw, die overgaat in de houten loods van de zagerij. Deze loods is gebouw op stenen klippen en is bedekt met rode dakpannen. Op de wieken zijn twee witte en twee bruine zeilen geplaatst. Op de stelling van de molen staat een man bij het kruirad aan het touw van de vang. In het rietdek van de achtkantige molen zijn drie ramen te zien. Links van de molen een houten hok. Voor de molen liggen in het gras gezaagde planken. Een man is bezig met een bokkwast één van de deuren van de loods te teren. Hij staat bij een groen geschilderd hondehok. Een bruin-wit gevlekte hond is aan het hok vastgelegd. Rechts van de molen staan twee huizen van rode baksteen en met zwarte dakpannen. Tussen de molen en deze huizen is een sierhek te zien en op de achtergrond een houten loods. Het linker huis heeft aan de voorzijde drie vensters die met luiken aan de buitenkant half gesloten kunnen worden. De dakkapel is versierd met C-vormige vleugelstukken en heeft een paraboolvormige bovenlijst, die wordt bekroond met een siervaas en met guirlandes. In de onderlijst van de dakkapel zijn links de letters 'WAV' en rechts de letters 'WMT' te zien. Op het dak twee schoorstenen, waarvan de linker is voorzien van een gek. Het rechter huis staat haaks op het linker. In de zijgevel is een gevelsteen ingemetseld met daarop een voorstelling van de houtzaagmolen, geflankeerd door twee menselijke figuren. Deze gevelsteen maakt deel uit van de museumcollectie (inv.nr. 1986-350). Voorts in de gevel twee aanzetkrullen met daarop 'ANNO' en '1769'. De voorkant van het huis is voorzien van eenzelfde soort dakkapel als die van het linker huis. Opvallend is dat de binnenluiken van de vensters zijn voorzien van openingen die dezelfde vorm hebben als de luiken in de kamer, waarvan deze schildering deel uitmaakt (zie inv.nr. C-022-m). Voor het huis staat een vrouw met in haar ene hand een pot met oor en in haar andere hand een doek. Zij draagt een oorijzer met toebehoren en is gekleed in een sitsen jak. De tuin voor het huis is omzoomd door heggen die sierlijk zijn geschoren (vensters). In de tuin rode bloemen en sierlijk geschoren buxus. Voor het huis is een rond jacht afgemeerd. Het is een blank gelakt rondbodemjacht met bruine zeilen. Links van het jacht is een rechthoekige werfschuit te zien. De schildering is omgeven door een geschilderde lijst in groen: eierlijst met in de hoeken rozetten.
De behangselschildering is afkomstig uit de boerderij 'Arbeid en Moeite' te Ypecolsga (Woudsend). Deze boerderij werd in 1783 gebouwd in opdracht van Wietske Michiels Tromp, echtgenote van Wieger Annes Visser (1743-1806) uit Woudsend. De wandschilderingen uit waarschijnlijk 1790-1791, verbeelden zaken die voor dit echtpaar belangrijk waren.
Eén van de schilderingen in dezelfde kamer is gesigneerd: Aede Lútzens. Zeer waarschijnlijk is dat Luitjen Aedes Verwer, gedoopt 29 april 1770 te Woudsend, kind van Aede Fokkes en Wobbigjen Luitjens. Hij trouwde op 13 juni 1802 in Woudsend met Antje Tymens en zij kregen twee kinderen, Wopkje en Tiemen. Luitjen Aedes Verwer is overleden op 1 december 1832. Voor zover bekend is er geen ander werk van hem bewaard gebleven. (Bron: J. Visser, 2021)
De letters in de dakkapel ('WAV' en 'WMT') zijn de initialen van de eigenaars van het dubbele huis: Wieger Annes Visser en Wietske Michiels Tromp. Het is derhalve ook waarschijnlijk dat de vrouw die voor het huis is afgebeeld Wietske Michiels Tromp is. Het echtpaar Visser-Tromp was eigenaar van de houtzaagmolen De Hoop. De geschoren heggen in de tuin lijken op de tuin van de boerderij 'Arbeid en Moeite' (afgebeeld op behangsel met inv.nr. FSM-C-022-A). De vorm lijkt zeer op die in de Zaanstreek te vinden waren.
literatuur: - Jaarboek Fries Scheepvaart Museum 1988, 54-59. - 'Raadsels rond Aede Lútsens opgelost?' in: Leeuwarder Courant 19 december 1973. - Sneeker Nieuwsblad 18 dec. 1958, 18 sep. 1978

Identificatie
Titel
Beschilderd behangsel met voorstelling van houtzaagmolen De Hoop te Woudsend.
Objectnummer
FSM-C-022-C
Objecttype
  • Behangschilderingen
    Geschilderde behangsels zijn behangsels die bestaan uit een opgespannen drager van neteldoek, jute , linnen of katoen al dan niet voorzien van een papieren laag waarop handmatig een schildering is aangebracht. Deze voorstellingen werden aangebracht met olieverf, waterverf, ei-verf of lijmverf. De geschilderde doeken bedekten soms de gehele wand. Ze worden ook wel ‘zaalstukken’ genoemd. Vaak zijn zij toegepast in combinatie met afzonderlijke schilderstukken boven de deuren, tegen de schoorsteenboezem en aan het plafond. De geschilderde behangsels komen in de mode rond het derde kwart van de 17de eeuw. In eerste instantie zijn zij toegepast als een goedkopere geschilderde imitatie van kostbare gobelins en zij zijn op hun beurt weer de voorlopers van het gedrukte papierbehangsel. Geschilderde behangsels zijn vaak beschilderd als 'doorkijkjes' met italianiserende landschappen of met mythologische of historische voorstellingen. (Winkler Prins Kunst / Jurriaan Andriessen, Richard Harmanni)
  • Schilderijen
    Geschilderde voorstellingen op panelen of opgespannen doek, meestal van draagbaar formaat. Vooral te onderscheiden van 'muurschilderingen' en 'verluchtingen' in manuscripten.Geschilderde voorstellingen op panelen of opgespannen doek, meestal van draagbaar formaat. Vooral te onderscheiden van 'muurschilderingen' en 'verluchtingen' in manuscripten. (AAT-Ned)
Persistente URL
http://hdl.handle.net/21.12111/fsm-collect-1000014998
Over
Onderwerpen
  • Houtzaagmolens
    De houtzaagmolens worden onderscheiden in paltrokken en bovenkruiers. Aan de hand van hetgeen ze zagen, kunnen ze verder ingedeeld worden naar wagenschot-, balken-, sommer- of lattenzagers. (Molenwoordenboek G.J. Pouw)
  • Molens
    Een molen is een werktuig met uiteenlopende functies. Hij kan dienen tot het vervaardigen van meel, olie, verf enzovoorts, het zagen van hout tot het oppompen van water. Een molen kan worden aangedreven door de wind, water, elektriciteit, de spierkracht van mensen (handmolen, tredmolen) of dieren (rosmolen). (Wikipedia)
  • Woudsend
  • Gevelstenen
    Gevelstenen zijn stenen platen of blokken die in de gevel zijn aangebracht. In bijzondere gevallen is een gevelsteen als sluitsteen toegepast of in een deel van een gevelversiering opgenomen, bijvoorbeeld in de vorm van een cartouche. In de middeleeuwen was de gevelsteen meestal in het boogveld boven de ingang geplaatst. Vanaf de 16de eeuw komen gevelstenen in het fries boven de pui of in de geveltop voor.
  • Streekdrachten
    Met klederdracht of streekdracht (kortweg: dracht) wordt bedoeld de traditionele kleding die in gemeenschappen gedragen wordt of werd door een groot deel van de bevolking. Deze kleding maakt deel uit van de streekgebonden folklore en de geschiedenis ervan wordt vaak gedocumenteerd in volkenkundige en streekmusea. Klederdrachten worden in sommige streken nog in ere gehouden, in het bijzonder tijdens feestdagen en bijzondere ceremonies zoals oogstdankfeesten, oktoberfeesten, schuttersfeesten, optochten en folkloristische dansvoorstellingen. (Wikipedia)
Werk
Breedte
158.0 cm
Hoogte
175.0 cm
Lengte
cm
Museum
Fries Scheepvaart Museum
Vervaardiging
Maker
  1. Aede Lútzens
Datering
Materiaal
  • Olieverf
    Een verfstof waarin drogende olie als drager voor het pigment fungeert. (AAT-Ned)
Aankoop & Licentie
Licentie
BY-SA

Trefwoorden