Datering
Maker F. Holtkamp

Centsprent met afbeelding van een haan, met tekst in de Friese taal.

Centsprent. Afbeelding van een haan. Met stempels ingekleurd: geel, blauw en rood. Nr. 31. Het achtregelige rijm in de Friese taal gaat over de haan, die de omslag van het ABC-boek (hoanneboek) sierde, dat in het onderwijs jaren achtereen werd gebruikt. Het rijmpje is van Tjalling Halbertsma. De tekst: 'Wol hondert jierren efter ien / Hab ik yn't a, b, c boek stien / De berntjes waadden wys in great / Ja wisten fool, in't lijke neat / Me draaide har nei yn'e bogt / Me makke har mar sljeogt in rjeogt, / Mar nou er waait in ora flagge / Bin ik uut alle skoallen jagge / Ik bin mei't a. b. c. forbean / Nou gean ik op in heiling stean'.
Holtkamp signeerde zijn Friestalige centsprenten met Houtkamp, op andere uitgaven en ook op de Nederlandstalige centsprenten van zijn hand is het altijd Holtkamp. Waarschijnlijk vond hij Holtkamp niet Fries genoeg. Holtkamp drukte de prenten niet zelf maar kon als grootafnemer wel zijn naam op de prenten laten drukken. Hij nam zijn prenten af van o.a. De Lange uit Deventer en J. Noman te Zaltbommel. Een volksprent was een gebruiksvoorwerp. Men hing de prenten op in huis, plakte ze in koffers, prikte ze op staldeuren of gebruikte de prenten op school. Nu is de volksprent een verzamelaarsobject. Een uitgever gaf de opdracht voor een ontwerp van een prent. Hij liet het ontwerp in hout uitsnijden, plaatste de tekst er onder en drukte het geheel in één keer. De uitgever streefde niet naar een kunstwerk maar naar een ambachtelijk product waaraan hij geld kon verdienen. Daarom zijn de afbeeldingen eenvoudig en werd de verf met de Franse slag aangebracht. Daarnaast werden afbeeldingen die voor boeken waren ontworpen op volksprenten gezet. Populaire volksprenten werden veelvuldig gekopieerd. De houtblokken werden zo lang mogelijk afgedrukt. Er zijn zelfs voorbeelden van 18e eeuwse prenten gedrukt met 16e eeuwse houtblokken. De houtblokken gingen na de dood van de uitgever over in handen van de erfgenamen. Deze zetten het bedrijf voort of de blokken werden verkocht. Dit is een van de redenen dat er identieke volksprenten zijn met verschillende namen van uitgevers. Daarnaast drukten uitgevers prenten voor wederverkopers. Bij een grote afname werd de naam van de uitgever vervangen door die van de wederverkoper. Amsterdam was een belangrijk centrum voor de productie van volksprenten. Halverwege de 18e eeuw kreeg men concurrentie uit steden als Rotterdam, Venlo, Deventer en Zaltbommel. Aan het einde van de 19e eeuw nam de belangstel1ing voor de volksprenten gedrukt met houtblokken af door de komst van nieuwe druktechnieken. De houtblokken werden verkocht aan uitgevers in België. Daarmee verdween de houtgesneden volksprent uit Nederland. (bron: Een prent voor een cent, tentoonstelling door het Bijbels Museum te Amsterdam)
De centsprent is ook gedrukt bij J. de Lange te Deventer. Achter op is met potlood een naam geschreven: onleesbaar.
literatuur: - J.J. Kalma, 'De Halbertsma's en har heilingen' in: De Vrije Fries 48 (1968) pp. 57-82. - Ph.H. Breuker en R.N.H. Boerma, De Fryske heilingen fan de Halbertsma's (Leeuwarden, 1997), p. 45-47

Identificatie
Titel
Centsprent met afbeelding van een haan, met tekst in de Friese taal.
Objectnummer
FSM-1992-044
Objecttype
  • Centsprenten
    Een kinderprent is een goedkoop gedrukt vel (te koop voor een cent), dat door middel van colportage werd uitgevent, met plaatjes en praatjes. (Wikipedia)
Persistente URL
http://hdl.handle.net/21.12111/fsm-collect-1000007903
Over
Onderwerpen
  • Pluimvee
  • Onderwijs
    Te gebruiken voor het vakgebied dat zich bezighoudt met het gehele proces van het overbrengen van kennis, attitudes, vaardigheden of sociaal gewaardeerde karakter- of gedragseigenschappen. Gebruik 'opleiden' voor de specifieke activiteiten die betrekking hebben op het doelbewust overdragen van kennis, vaardigheden of sociale normen aan anderen. (AAT)
Werk
Breedte
29.0 cm
Hoogte
38.0 cm
Lengte
cm
Museum
Fries Scheepvaart Museum
Vervaardiging
Maker
  1. F. Holtkamp
Materiaal
  • Papier
    Refers generally to all types of thin matted or felted sheets or webs of fiber formed and dried on a fine screen from a pulpy water suspension. The fibers may be animal, such as hair, silk or wool, or mineral, such as asbestos, or synthetic. However most paper is made from cellulosic plant fiber, such as from wood pulp, grass, cotton, linen, and straw.Verwijst in het algemeen naar alle typen vervilte vellen of weefsels die bestaan uit vezels, die uit in water gedompelde pulp zijn gevormd en gedroogd op een fijn schepraam. De vezels kunnen dierlijk zijn, zoals haar, zijde of wol, of mineraal, bijvoorbeeld asbest. Ook kunstvezels zijn een mogelijkheid. Het meeste papier wordt echter gemaakt van plantenvezels van bijvoorbeeld houtpulp, gras, katoen, linnen en stro. (Project Fotografie)
Aankoop & Licentie
Licentie
BY-SA