Datering
Maker Thomas & Son Ltd. Walker

Walker's wentellog type Excelsior IV met toebehoren in een houten kist.

Blank gelakte houten kist waarin een wentellog van het type Excelsior IV "for Yachts Motor Launches and Fishing Craft". In de kist een logklok, een loglijn met vin, twee reserve loglijnen en een (lege) bus smeerolie. Aan de binnenzijde van het kistdeksel de gebruiksaanwijzing en gegevens van de fabrikant. De logklok geeft een aanduiding van de afgelegde afstand in twee wijzerplaten: een kleine met registratie van 0 tot 10 mijl geplaatst in een grote die de afstand van 0 tot 100 mijl registreert. Om en in de wijzerplaat het opschrift: "Nautical Miles / Walker's / Excelsior IV Log / Made in England by Thos Walker & Son. Ltd. Birmingham. Het glazen ruitje van de logklok kan worden geopend voor het smeren en het terugzetten van de klok. Aan de achterzijde van het klokmechanisme een vliegwiel aan de voorzijde gevat in een afneembaar huis. Aan de achterzijde een oog voor het bevestigen van de loglijn. Tussen klok en vliegwiel is het mechanisme halfcardanisch bevestigd aan een beugel waarmee de klok op de railing gemonteerd kan worden. Hieronheen is ook een hennep borglijn gesplitst. De loglijn is van hennep en heeft aan het ene einde een haak voor de bevestiging aan de logklok. Aan de andere zijde een geelkoperen logvin met vier bladen. In de taps toelopende kop een uitsparing voor het bevestigen van de loglijn. Op alle vier bladen een afbeelding van een anker waaronder de letters T.W.. Onder drie van deze merken het woord "excelsior" en onder de vierde "158". Bovendien op één blad aan de achterzijde: "T. Walker & Son Ltd. / Birmingham England". De twee reservelijnen zijn bijeengebonden en hebben een lable waarop: "Walker's Excelsior / log-line / 100 ft (30m) / 14/2 d". Blik "Walker's Ship-log-oil" van een halve pint met afbeelding van een excelsior IV-log en een gebruiksaanwijzing.
Het log registreerde het aantal afgelegde zeemijlen. Hiertoe werd de vin aan een lijn achter een schip aangesleept. Op de klok kon worden afgelezen hoeveel mijlen er in een bepaalde tijd waren afgelegd. De firma Thomas Walker & Sons uit Birmingham vervaardigde zeker vanaf 1861 tot 1986 nautische instrumenten. Voor het eerste commercieel succesvolle mechanische log werd in 1802 patent verleend aan Edward Massey uit Londen. In dit eerst ontwerp waren logvin en klok van elkaar gescheiden door een lijn van ca. 1 meter en werd dit geheel aan een langere lijn achter het schip meegesleept. Diens neef Thomas Walker (1805-1871) combineerde de logvin en klok in één constructie: het zogenaamde “A1 harpoon”of “frictionless” log (zie ook inv.nr. J-076) waarvoor hij in 1861 patent kreeg. Aan het eind van de negentiende eeuw ging het bedrijf van de Massey’s op in Thomas Walker & Sons. Het “harpoon” log bestond uit een bronzen “rotator” of vin die direct gekoppeld was aan een klokmechanisme die het aantal omwentelingen vertaalde in een afgelegde afstand. Bij latere ontwerpen van o.a. Thomas Walker & Sons werden vin en logklok weer van elkaar gescheiden. De ca. 30 meter lange lijn bracht de omwentelingen van de gesleepte vin over naar een aan boord geplaatste klok. Men kon nu de afgelegde afstand aflezen zonder het geheel binnen te hoeven halen. Bovendien stond het kwetsbare klokmechanisme boven water aan minder risico’s bloot. Het excelsior IV log was een kleine versie en was volgens opschrift in het deksel van de kist bedoeld voor jachten, motorboten en vissersschepen.
Het log is afkomstig van het jacht Panda gebouwd in 1951 te Schiedam bij Ouwens naar een ontwerp van Ir A. van Oudgaarden uit Rijswijk. Bij de werf zijn geen gegevens over bouw en eerste eigenaar meer te vinden. Na enige jaren heeft de eigenaar er tekeningen bij laten maken door E.G. van de Stadt om de verkoop te bevorderen. Er werd op grond van deze tekeningen vanuit gegaan dat het een ontwerp van E.G. van der Stadt betrof. In 1993 verschafte E.G. van de Stadt desgevraagd duidelijkheid in dit misverstand over de echte ontwerper. De Panda is midden jaren 1950 verkocht aan Noël William Little uit Portsmouth die haar in het Verenigd Konkrijk registreerde als Panda III op 22 februari 1962. In 1981 werd zij verkocht aan Timothy Jarvis en in 1983 aan John Powell. In 1984 werd zij door D.P. Stolp terug naar Nederland gehaald. In 1995 bleek een zeer ingrijpende restauratie nodig welke in 1996 bij jachtwerf Kuijper in Schoorldam werd uitgevoerd. Op 31 december 2007 werd het schip verkocht aan de schenker van het log die het Elissa doopte. Het log hoorde tot de inventaris maar de nieuwe eigenaar had er geen functie meer voor.
literatuur: - Jean Randier, Nautische Instrumenten, (Deventer-Antwerpen, 1980), p. 50-51.

Identificatie
Titel
Walker's wentellog type Excelsior IV met toebehoren in een houten kist.
Objectnummer
FSM-2008-006
Objecttype
  • Wentelloggen
  • Loggen
  • Snelheidsmeters
    Instrument dat de snelheid van het voertuig aangeeft. Meestal met een kabel aangedreven vanaf de uitgaande as van de versnellingsbak. Sommige van de nieuwste snelheidsmeters werken elektronisch.
  • Navigatie-instrumenten
    Navigatie is de kunst van het plannen en volgen van een route om zich daarmee van de huidige positie naar de bestemming te verplaatsen. Alle daarvoor benodige instrumenten vallen onder de noemer navigatie-instrumenten. Voorbeelden daarvan zijn een kompas, de jacobsstaf, de passer, een verrekijker, de sextant, een land- of zeekaart en een parallellineaal.
Persistente URL
http://hdl.handle.net/21.12111/fsm-collect-1000020997
Werk
Breedte
38.5 cm
Hoogte
13.5 cm
Lengte
18.5 cm
Museum
Fries Scheepvaart Museum
Vervaardiging
Maker
  1. Thomas & Son Ltd. Walker
Datering
Materiaal
  • Koper
    Te gebruiken voor het zuivere metaalelement met het symbool Cu en het atoomnummer 29; het is roodachtig van kleur en is zeer smeedbaar en kneedbaar. Ook te gebruiken voor het metaal wanneer het woirdt bewerkt en gevormd om, meestal in combinatie met andere stoffen, verschillende voorwerpen en materialen te maken. (Toegepaste Kunst Project, RKD)
  • Metaal
    Alle leden van een grote groep stoffen die meestal een kenmerkende glans vertonen. Het zijn goede geleiders van elektriciteit en warmte, ze zijn ondoorschijnend, kunnen smelten en zijn meestal pletbaar of kneedbaar. (Project Fotografie)Any of a large group of substances that typically show a characteristic luster, are good conductors of electricity and heat, are opaque, can be fused, and are usually malleable or ductile. (Project Fotografie)Een metaal is een materiaal dat in vaste vorm kristallijn is, ondoorzichtig, smeedbaar, pletbaar en een goede geleider van warmte en stroom. (Conservation Dictionary)
  • Hout
    Hout is een bouwmateriaal, afkomstig van boomstammen en -takken. Naast merg, spint en schors vormt het daarvan het voornaamste bestanddeel. Ten noorden van de Alpen is hout van oudsher het belangrijkste bouwmateriaal. Onderscheiden worden naaldhout van naaldbomen (dennen, grenen, vuren) en loofhout van loofbomen (eiken, beuken enz.). De stammen werden meestal in het groeigebied gekantrecht en per vlot of in een schip over water vervoerd. De houthandel en -nijverheid concentreerden zich in Nederland vooral in Dordrecht, Amsterdam, Deventer en later ook in de Zaanstreek. Voor regionaal gebruik concentreerde de houthandel zich ook in plaatsen als ’s-Hertogenbosch, Schoonhoven en Tiel. (Haslinghuis)
  • Touw
    Koord; bundel garen die eerst tot een draad gesponnen wordt, waarna meerdere draden tot een streng of kardeel worden geslagen. Meerdere kardelen bij elkaar vormen een touw.Zwaar koord, tenminste 6,35 mm in diameter, dat is gevormd door twee of meer strengen van natuur- of kunstvezel ineen te draaien. (Toegepaste Kunst Project, RKD)Een touw of koord is een middel om zaken bij elkaar te binden, of om trekkrachten over te brengen. In het laatste geval gebruikt men vaak een dikkere variant, kabel of zeel die bestaat uit ineengedraaide strengen. Dit zijn op hun beurt weer om elkaar heen gedraaide draden of vezels.
Aankoop & Licentie
Licentie
BY-SA

Trefwoorden